Koronavirüs dünya çapında daha fazla insana bulaşmaya devam ederken doğa korumacılar bir başka hassas türün risk altında olabileceğine karşı uyarılarda bulunuyor: Afrika dağ gorilleri.
Dünyadaki dağ gorillerinin üçte birine ev sahipliği yapan Kongo’daki Virunga Ulusal Parkı, 1 Haziran’dan itibaren ziyaretçi girişine yasak olacak. Nedeni ise bilim insanlarının “dağ gorilleri de dahil olmak üzere primatların COVİD-19 virüsünden kaynaklanabilecek komplikasyonlara karşı hassas olabileceklerine” dair uyarıları.
Komşu ülke Ruanda da, goril ve şempanze gibi primatlara ev sahipliği yapan üç ulusal parkta turizm ve araştırma faaliyetlerini geçici olarak durduruyor.
Dağ gorilleri, insanları etkileyen bazı solunum hastalıklarına yatkın. WWF’ye göre basit bir soğuk algınlığı bir gorili kolaylıkla öldürebilir. Gorilleri takip eden turist gruplarının gorillere yaklaşmasına izin verilmemesinin nedenlerinden biri de bu ölümcül risk.
Kongo, Uganda ve Ruanda’nın koruma altındaki bölgelerinde yaklaşık 1000 dağ gorili yaşıyor. Doğal yaşam ortamlarındaki dağ gorilleri, bu ülkeler için önemli bir turizm geliri olmasına rağmen COVİD-19 nedeniyle sert ve kısıtlayıcı önlemler alınmış durumda.
Virunga Ulusal Parkı yetkililerinin aldığı karar doğa korumacılar tarafından memnuniyetle karşılandı. Kenya merkezli doğa koruma kuruluşu WildlifeDirect’ten Paula Kahumbu “Dağ gorillerini korumak için mümkün olan her adım atılmalı çünkü doğal yaşam ortamında çok az sayıda kaldılar,” diyor.
“Gorillerin insanlarda görülen hastalıklara karşı son derece hassas ve savunmasız olduklarını artık biliyoruz. Bu nedenle grip veya soğuk algınlığı olan kişilerin normalde gorilleri görmesine izin verilmiyor. Koronavirüsün bazı kişilerde uzun süre semptom göstermemesi, bu anlamda gorilleri de riske sokmak anlamına gelebilir.”
Bazı uzmanlara göre mevcut önlemler bile onları korumak için yeterli olmayabilir.
Ugandalı doğa korumacı Gladys Kalema-Zikusoka’nın Ohio Üniversitesi’yle birlikte yaptığı bir araştırmaya göre, halihazırda gorilleri insandan korumak için alınan önlemler pratikte hiçbir işe yaramıyor.
Kalema-Zikusoka, “Gorillerle güvenli mesafe kuralı neredeyse her seferinde, her yeni turist grubuyla bozuluyor,” diyor.
“Araştırma, 7 metre mesafe kuralının neredeyse hiçbir zaman dikkate alınmadığını ortaya koydu. Ama asıl ilginç olan, %60’ında turistlerin, %40’ında ise gorillerin bu kuralı bozmasıydı. Yakın mesafeli etkileşim engellenemiyorsa, güvenli mesafe kuralını korumak ve iyileştirmek için turistlerin tüm gezi boyunca maske takması zorunlu hale getirilebilir.”
Her ne kadar turist trafiği azalmış olsa da Uganda henüz goril turizmine yasak getirdiğini ilan etmedi. Uganda Yaban Hayat Bakanlığı sözcüsü Bashir Hangi, alınacak yasak kararının artık akademik çevrelere bırakıldığını çünkü salgın nedeniyle zaten “iş olmadığını” belirtiyor. Buna rağmen gelen az sayıda turistin sağlık kontrolünden geçirildiğini ve 7 metre kuralına dikkat edildiğini vurguluyor. Virüsten etkilenen ülkelerden gelen ve Uganda’da karantina sürecini tamamlamış olan ziyaretçilerin ise, gorilleri görmeden önce karantina belgelerini göstermelerinin istendiğini söylüyor.
Bölgedeki dağ gorili popülasyonu, geçtiğimiz yüzyıl içinde yasadışı avcılık, hastalık ve insanların doğal yaşam alanlarını gasp etmesi nedeniyle ciddi ölçüde azaldı. Günümüzde koruma önlemlerinin sonucu olarak sayılarının arttığı söylense de, dağ gorillerinin statüsü 1996’da “nesli kritik tehlikede” olarak değiştirildi.
Fakat bunlar dışında son derece üzücü doğal ölümler de gerçekleşiyor. Bazıları ağaçlardan düştüğü için hayatını kaybederken, bazıları da erkekler arası toprak veya liderlik kavgaları sırasında ölüyor. Hatta Şubat ayında dört dağ gorili yıldırım düşmesi nedeniyle hayatını kaybetti.
Turizmin döviz getirisi olarak görüldüğü Ruanda’da hükümet gorillerin korunmasına öncelik vermiş durumda. Turizm geliri gorillerin korunması açısından da önemli role sahip çünkü hükümet bu gelirin bir kısmını bölge halkına destek olmak için kullanabiliyor veya yasadışı avcılığın önlenmesi için ayırabiliyor. Yılda binlerce turistin katıldığı goril izleme aktivitesi Uganda’da yaklaşık 600 dolar, Ruanda’da ise 1000 dolara kadar çıkabiliyor.
Bazı araştırmacılar ise koronavirüs pandemisi nedeniyle turizm gelirinin düşmesini goriller açısından sorun olarak görüyor çünkü mevcut durumda goriller yasadışı avcıların saldırılarına karşı çok daha savunmasız halde.
Kenyalı doğa korumacı Kahumbu, “Bence bu durum, Virunga Ulusal Parkı’nın sürdürülebilirliğine büyük bir darbe olabilir. Bu yüzden Afrika’daki ulusal parklara fon sağlayan tüm donörlere ve hükümetlere devamlılığın sağlanması için sesleniyor ve destek talep ediyorum,” diyor.
Kahumbu yasadışı avcılığa karşı bir endişesini daha dile getiriyor: “Eğer avcılar, avcılık karşıtı koruma faaliyetlerinin azaldığını düşünürlerse gorillere daha fazla zarar verebilirler.”
-Kampala/Uganda’dan Tina Smole’nin katkılarıyla.