Denizde yüzen atıklardan zarar gören balina ve yunusların sayısı artıyor. Son kurban koca bir balina.
Ağustos 2014’te Virginia Akvaryum ve Deniz Bilimleri Merkezi Karaya Vurma Müdahale Ekibi, Elizabeth Nehri’nde sıradışı bir görüntü tespit etti. Nesli tükenmekte olan türlere rastlamanın normal olduğu Atlantik Okyanusu’nun derin sularından uzakta, sanayinin yoğun olduğu Chesapeake Körfezi’ne dökülen nehir kolunda, 13,7 metre uzunluğundaki genç bir dişi kuzey balinası yüzerken görüldü.
Balina yolunu kaybetmiş görünüyordu. Barco ve meslektaşları bir gemiyle çarpıp ciddi bir şekilde yaralanmasın diye onu birkaç gün takip etti. Ancak bu çabalara rağmen balina birkaç gün sonra ölü bulundu.
Yapılan otopsi, hayvanın siyah plastikten sert bir parça yuttuğunu ortaya koyuyordu. Bu parça midesini yırttığından beslenememişti. Zayıf düşen balinaya bir de gemi çarpmış ve omurgasını kırmıştı. Barco’ya göre bu “çok uzun ve acı verici bir son.”
Plastik çöpler ölümcül tehdit
Balinanın ölümüne bir DVD kutusunun kırık parçacığının neden olduğu tespit edildi. Hayvan muhtemelen yüzeyde beslenirken bu atığı yutmuştu. Barco, “Bir balinanın ölümüne neden olabilen bir plastik parçası denizden uygun şekilde çıkarılmadığı için çok üzgünüm. Bu gayet önlenebilir bir ölümdü,” diyor.
Plastik yutmak deniz hayvanları için yaygın bir sorun. Özellikle de atığın görünümünü, günlük yiyecekleri ile kolaylıkla karıştırabilen deniz kuşları ve denizkaplumbağaları söz konusu olduğunda. Sindirilemeyen malzeme, mideyi ya da bağırsağı tıkayabiliyor ve bu durum önce açlığa, sonra da ölüme neden oluyor. Denizlerdeki çöplerin miktarı arttıkça deniz yaşamında riskler de artıyor.
2014 yılında yapılan bir araştırma, deniz memelisi türlerinin yüzde 56’sının midesine atık girdiğini ortaya koydu.
“Kıyıya vuran balinalar ölümlerin sadece küçük bir yüzdesini oluşturuyor,” diyor Kaliforniya, Sausalito’daki Deniz Memelileri Merkezi’nden bilim insanı Frances Gulland. Gulland’a göre ispermeçet balinası plastik atık yutmaya en yatkın olan tür. Çünkü atıklar, temel besin maddeleri olan mürekkep balığıyla karıştırmaya çok müsait. “Otopsisini yaptığım her ispermeçet balinasının midesinde çok fazla miktarda ağ ve plastik parçası vardı,” diyor Gulland.
Balıkçılık ekipmanları çıkıyor
Gulland’ın karşılaştığı en hayret verici vaka 2008’de gerçekleşmiş: İki erkek ispermeçet balinası kuzey Kaliforniya kıyılarına vurmuş. Midelerinden çok miktarda balık ağı, halat ve diğer plastik çöpler çıkmış. Bir tanesinin midesi yırtılmış. Diğeri de bir deri bir kemik kalmış -ki bu durum balinanın beslenemediğine işaret ediyor. İki vaka da atıkların ölümcül olduğunu kanıtlıyor.
Bazı plastiklerin çeşidi ve yaşı, uzun yıllar süren bir birikime işaret ediyor. Otopsisini yaptığı bir balinanın midesinde en az 181 kilogram atık bulunduğunu söyleyen Gulland, “Kocaman bir balinanın çöp atıklarını yediği için öldüğünü ilk kez görmüştüm. Yavaş yavaş, açlıktan ölüyorlar,” diyor.
NOAA (Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi) Balıkçılık Güneydoğu Ofisi’nin karaya vuran deniz memelileriyle ilgilenen koordinatörü Blair Mase, denizdeki atıklardan etkilenen balina ve yunusların sayısında artış olduğunu söylüyor. İstatistikler yanıltıcı olabilse de Mase, 2002 ile 2013 yılları arasında deniz atıkları nedeniyle en az 35 afalina türü yunusun karaya vurduğunu belirtiyor.
Ancak tek suçlu yüzeydeki atıklar değil. Gri balinalar okyanus tabanından besleniyor ve farkında olmayarak amfipodlar gibi küçük organizmalarla birlikte deniz atıklarını da yutuyorlar. 2010’da Washington, Olympia’daki Cascadia Araştırma’dan araştırma biyoloğu John Calambokidis, Seattle yakınlarında karaya vuran ölü bir gri balina üzerinde yapılan incelemelere yardımcı oldu.
11 metrelik erkek balinanın midesinde bulunan atıklar arasında 20’den fazla plastik poşet, küçük havlular, ameliyat eldivenleri, bir eşofman altı, yapışkan bant ve bir golf topu vardı.
Calambokidis “Bu vaka, deniz ortamını ne oranda etkilediğimizin çarpıcı bir göstergesiydi,” diyor.
Çeviri: Yunuslara Özgürlük Platformu, 3 Şubat 2015
Kaynak: National Geographic