Rambo, Endonezya’nın Kuzey Bali bölgesindeki Melka Excelsior Otel’in pislik içindeki ufacık yüzme havuzundan Cakarta Orman Bakanlığı görevlileri ve Dolphin Project ekibi tarafından kurtarılan ve yunus rehabilitasyonu programına alınan iki yunustan biri.
Ülke çapında gezici yunus gösterisi programları düzenleyen bir şirket onu Endonezya sularından yakaladıktan sonra Melka Otel’e satmış. O tarihten itibaren Rambo, yıllarca tatilciler için şovlarda ve yunuslarla yüzme programlarında kullanılmış.
Yunus rehabilitasyonu ile hala bir umut var
Ric (O’Barry) eğitmenlerden birine yunusun adını sorduğunda “Rambo” yanıtını almasına rağmen ilkinde yanlış duymuş ve yunusun adının Rainbow, yani Gökkuşağı, olduğunu sanmış. O gün bugündür bu yunusu kendi aramızda Gökkuşağı adıyla çağırıyoruz. Gökkuşağı pek çok kültürde umudun ve yeni başlangıçların sembolüdür. Yıllardır korkunç şartlarda, acı içinde yaşayan ve nihayet yunus rehabilitasyonu ile daha iyi bir hayat imkanı bulan bir yunus için daha iyi bir isim bulamazdık herhalde.
Rambo’nun ne zaman denizden yakalandığına dair herhangi bir kayıt bulamadık. Fakat Java açıklarında yakalandığını biliyoruz. Endonezya’da doğadan canlı yakalanan yunusların çoğu bu bölgeden temin ediliyor. Melka Otel’de yunuslara reva görülen kötü yaşam şartlarına bakılırsa, geçtiğimiz yıllar içinde çok sayıda “Rambo”nun bu tesiste tutulduğunu tahmin ediyoruz.
Tatilciler yunusları birbirinden ayıramadığı için yunus parkı işletmecileri ölen yunusların yerine yenisini koyuyor ve yunuslara aynı ismi vererek uzun süredir orada olan aynı yunusmuş gibi yansıtıyor.
Rambo vahşice ailesinden ve sürüsünden koparıldığından bu yana ömrünü betonlarla çevrili bomboş bir yüzme havuzunda geçirdi. Bu süre boyunca su pompası, filtreleme sistemleri, alkışlayan seyirciler ve yüksek desibelli pop müzik gibi, doğal yaşam ortamında hiçbir zaman karşılaşmayacağı yapay seslere maruz bırakıldı. Peki hayattaki amacı neydi? Teatral gösterilere çıkmak ve sıradan bir eğlence arayışındaki turistlere hizmet etmek…
Esaret altındaki yunuslarla yapılan yüzme aktiviteleri dünyanın dört bir yanında hala popülerliğini koruyor. Yunus parkları ve seyahat acenteleri, gösterişli ve cazip reklamlar tasarlayarak turistlerin toplu halde yunuslara yakın temas sağlayan etkinliklere bilet almalarını sağlıyorlar. Bu tesislerin ziyaretçilerinden gizlediği bilgi ise, Endonezya, Rusya, Küba, Japonya gibi ülkelerde tüketicilerin taleplerini karşılamak için kaç yunusun avlandığı. Aynı zamanda son derece sosyal ve zeki olan bu deniz memelilerinin, esaret altındayken ne kadar yapay bir ortamda yaşadıklarını ve pek çok şeyden mahrum bırakıldıklarını da müşterilerine söylemiyorlar.
İnsanlarla yüzme aktivitelerinde kullanılan tutsak yunusların çoğu hayatta kalamıyor.
Rambo’nun kaderi de, ödül olarak önüne konan ölü balığın karşılığında hünerlerini sergilemek; kendisine sarılmak, öpmek, yüzgecine tutunup üzerinde onunla yüzmek isteyen turistlere ömür boyu tahammül etmekti.
“Bali yunuslarını özgür bırakın”
Birkaç yıl önce Lincoln O’Barry ve Femke den Haas tarafından başlatılan “Bali Yunuslarını Özgür Bırakın” (Free Bali Dolphins) kampanyası sayesinde Rambo artık yunus rehabilitasyonu sayesinde iyileşme yolunda… Bu kampanya sonucunda Cakarta Orman Bakanlığı yunuslara el koydu ve Melka Otel’deki yüzme programının kapatılmasını sağladı; Rambo da deniz içine kurulan korunaklı bir geçici alana transfer edildi.
Rambo artık yeniden denizin doğal ritmini hissedip tüm sesleri dinleyebiliyor. Doğal deniz suyunun iyileştirici etkisinden faydalanırken aynı zamanda kilo alıyor ve eski gücüne kavuşuyor. İnsan eliyle kendisine yaşatılan travmaların bazılarını, hatta hepsini zaman içinde atlatmasını umuyorum.
Rambo bundan böyle ödül olarak sunulan ölü balık karşılığında küçücük havuzlarda gösteri yapmak zorunda kalmayacak; bundan böyle hiçbir turisti sırtında yüzdürmeye zorlanmayacak. Hepsi geride kaldı…
Deniz koruma alanında yetilerini hatırlıyor
Rambo’nun denizdeki koruma alanına her gün ufak balıklar giriyor. Rambo da büyük bir hışımla bu balıkları kovalıyor. Bu da bize, doğal yetilerinin hala kökten zarar görmediğine ve “doğal yunus yöntemlerini” hala hatırladığına dair büyük bir umut veriyor. Şu anda içinde bulunduğu koruma alanı geçici; çok yakında daha büyük ve daha iyi bir bölgeye geçiş yapacak.
Rambo’nun önünde artık çok daha iyi bir hayat var. Yunus rehabilitasyonu programı ile evine, doğal yaşam ortamına dönüş yolculuğu daha yeni başladı. Rambo yeniden doğaya geri dönebilecek mi, henüz bunu bilemiyoruz. Fakat hayatının geri kalanında huzurlu ve onurlu bir yaşam sürebilmesi için elimizden gelen her şeyi yapacağız; orası kesin.
Fotoğraf ve blog yazısı: Helene O’Barry / DolphinProject.com (Rambo denizdeki geçici koruma alanında yüzerken, Bali – Endonezya)
İlgili haberler: