Deniz memelileri ölü veya kuvvetten düşmüş olarak dalga ve rüzgar etkisiyle karaya vurabilir (stranding). Canlı karaya vuran bir Cetacea türü denize döndürüldüğünde tekrar karaya vurabilir. Ancak denizde hayatta kalamayacağına veya kendini yüzdüremeyeceğine karar vererek nefes almaya devam etmek için karaya vurmuş olabilir (Perrin ve Geraci, 2009). Dünya denizlerinde deniz memelileri doğal veya doğal olmayan birçok nedenden ötürü karaya vurmaktadır. Bu nedenler; anormal su sıcaklığı değişimleri gibi çevresel koşullarda değişiklik, parazitler, hastalıklar, biyotoksinler, tesadüfi ağa yakalanmalar, yiyecek kaynaklarının azalmasına bağlı açlık, deniz taşıtlarıyla çarpışma, atıklar, petrol sızıntısı, predatörler veya insan tarafından yaralanmadır (Geraci ve Lounsbury, 2005). Ölüm nedenini anlamak özellikle bozulmuş hayvanlarda oldukça zordur. İki veya daha fazla faktörün etken olması yaygın olarak görülür.
Kitlesel karaya vurma vakalarının nedeni tam olarak bilinmemektedir. Salgın hastalık ve parazitler nedeni ile görüldüğü ve sağlıklı hayvanların da liderleri takip ettiği bilinmektedir. Akustik ölü bölgeler, dünyanın manyetizmasındaki değişiklikler, büyük iklimsel değişimler, çevresel koşullarda mevsimsel değişiklikler, güneş patlama aktiviteleri gibi nedenler bilim insanları tarafından önerilmiştir. İnsan kaynaklı nedenlerden ötürü kitlesel ölümler artabilir. Viral salgınların artmasının nedeni organoklorin bileşiklerinin deniz memelilerinin bağışıklık sistemini zayıflatması olabilir (Perrin ve Geraci, 2009). Askeri sonarların kitlesel ölümlere yol açtığı kanıtlanmıştır (Fernández ve diğ., 2005). Petrol arama ve çıkarma sırasındaki sismik sörveyler de aynı şekilde etken olabilir (Perrin ve Geraci, 2009).
Karaya vurmuş karkaslardan deniz memelilerinin anatomisi, hayat hikayesi, genetiği, hastalıkları, parazitleri, predatörleri, etkileyen atıkları ve beslenme ekolojileri hakkında çok değerli bilgiler edinilebilir. Her karaya vurma vakası başka şekilde öğrenilmesi mümkün olmayan potansiyel bir fırsat olarak değerlendirilebilir (Perrin ve Geraci, 2009).
PERRIN, F.W., GERACI, R.J. 2009. Stranding. Perrin, W.F., Würsig, B., Thewissen, J.G.M. (Eds.) Encyclopedia of marine mammals. Second Edition. Academic Press, USA, ISBN 978-0-12-373553-9, 1118-1123
GERACI, R.J., LOUNSBURY J.V. 2005. Marine Mammals Ashore, A Field Guide for Strandings. 2. Edition. National Aquarium, in Baltimore, Inc,U.S.A. ISBN 0-9774609-0-8
FERNÁNDEZ, A., EDWARDS, J.F., RODRIGUEZ, F., ESPINOSA DE LOS MONTEROS, A., HERRAEZ, P., CASTRO, P., JABER, J.R., MARTIN, V., ARBELO, M. 2005. ‘Gas and fat embolic syndrome’ involving a mass stranding of beaked whales (family Ziphiidae) exposed to anthropogenic sonar signals. Vet. Pathol. 42:446-57.
* * *
Kaynak:
Tonay, A.M. 2010. Batı Karadeniz’de karaya vuran Cetacea türlerinin kalkan balığı avcılığı ile etkileşimi. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
