1971’den 2010’a kadar dünya çapındaki yunus ve deniz parklarında 70’in üzerinde kaza gerçekleşmiş, bu kazalardan en az 15’i yunusların/balinaların ve ziyaretçilerin/eğitmenlerin ölümüyle sonuçlanmıştır. Üstelik bunlar yalnızca basına yansıyan ve rapor edilenler.
Peki ya Türkiye gibi ilgili kurumlara bildirilmeyen ve gizlenen ölümlerin ve kazaların olduğu ülkeler?
Oceanic Preservation Society’nin hazırladığı ve Yunuslara Özgürlük Platformu’na destek veren gönüllü arkadaşlarımızın Türkçeye çevirdiği kapsamlı rapor (PDF), kaza ve ölümlerin münferit olmadığını, yunus gösteri ve terapi merkezlerinde, deniz parklarında ve tematik akvaryumlarda bir rutin olduğunu gözler önüne seriyor.
Deniz Memelilerinin Esaret Altında Oluşturdukları Tehditler
İnsan, Yunus ve Balinalarda Yaralanma ve Ölüm Olaylarının Zaman Çizelgesi
Her ikisi de iki ay arayla SeaWorld orkaları tarafından parçalanan SeaWorld antrenörü Dawn Brancheau ve İspanyol antrenör Alexis Martinez’in yakın geçmişteki ölümleri, popüler olmayan bir gerçeğe ışık tutuyor: İş, tutsak deniz memelilerine geldiğinde, tarih kendini tekrarlamaya mahkûm.
1991’den beri dört kişi, esaret altında tutulan orkaların saldırıları sonucunda öldü ve son kırk yılda ölümle burun buruna gelen düzinelerce başkaları oldu. Bu hayvanları kendi eğlencemiz için boyunduruk altına aldığımızda ve esarete karşı direnişlerini sürekli olarak görmezden geldiğimizde, bu, onlarınkinden çok bizim zekâmız hakkında bir şeyler söylüyor.
Doğal yaşam ortamındaki bir orkanın, insanlık tarihi boyunca tek bir insan öldürmüşlüğü yoktur ama 5,5 tonluk tutsak orka Tilikum’un adı, yaşamı boyunca üç ölümle anılmıştır. Dünya genelinde tematik deniz parklarında ölüm ve yaralanmaların sayısı yükselmeye devam ettikçe, kazaların hemen hepsinden sorumlu olan bu tür eğlence parklarından alınan dersleri bir kez daha ciddi şekilde düşünmeliyiz. Deniz parklarında görülen davranışlar doğada tamamen yasadışıdır. Florida’nın yabani deniz memelilerine yönelik gittikçe artan suistimali şaşırtıcı değil çünkü ne de olsa, diğer eyaletlerden çok daha fazla sayıda yunus gösterileri mevcut.
Deniz memelilerinin esaret altındayken ciddi şekilde yaralanma veya öldürülmelerinin birçok örneği var. Bu liste de örneklerden yalnızca biri. Burada resimlerle gösterilen trajik kazalar (ki yeterince kapsamlı bile değil), esaret altında tuttuğumuz bu yabani hayvanların rolünü yeniden düşünmediğimizde, tekrar eden davranışların ve nükseden sık ölümlerin gerçekleşmeye devam edeceğinin açık göstergeleri.
“İnsanoğlu üzerine çıkarımlar yapmak için yalnızca tecrit edilmiş bir mahkumu gözlemlemek ne kadar eğiticiyse, esaret altındaki yunusları incelemek de ancak o kadar eğiticidir.” – Jacques Cousteau
1971 Nisan Orka: Shamu
Halka İlişkiler Müdürü Annette Eckis, bir reklam kampanyasında üzerine bindiği 5 yaşındaki dişi Shamu’nun sırtından atılır. Shamu, onu havuzda başıyla vura vura sürükler, serbest bırakmayı reddeder. Eckis sonunda havuzdan çıkmayı başardığında, Shamu bacağını yakalar ve gitmesine izin vermez. Eckis kesiklere ve vücudunda deliklere maruz kalır ve belden aşağısına 200 dikiş atılır. Eckis, daha sonra hiç kimsenin dalgıç kıyafeti giymeden Shamu’yu yüzdürmediğini (tanıtım için o bikini giymişti) ve daha önce hiçbir kadının Shamu’ya binmediğini söyledi. (2) SeaWorld – San Diego /AZA/AMMPA
| 1970’ler Orka: Kianu Genç dişi Kianu, antrenör Jeff Pulaski’yi sırtından atar ve havuzun içinde kovalar. (1) Marine World / Kapandı | 1970’ler Orka: Nepo Antrenör Dave Worcester, genç erkek Nepo tarafından havuzun dibine sürüklenir. (1) Marine World California / Kapandı |
| 1970’ler Orka: Hugo Genç erkek Hugo, antrenör Chris Christiansen’in kafasını ağzına alır ve ağzını kapatır. Christiansen’in yanaklarına yedi dikiş atılır. (2) Miami Seaquarium /AMMPA | 1970’ler Orka: Orky II Kimliği bilinmeyen erkek antrenör, bacağından yakalanıp bilincini kaybedene kadar havuzun dibinde tutulur. (2) Marineland of the Pacific / Kapandı |
| 1970’ler Orka: Hugo (2. olay) Genç erkek Hugo, bir gözlem penceresini kırar ve önemli miktarda su kaybına sebep olur, burnunun ucu kopar. Miami Seaquarium /AMMPA | 1980 41 gün süren bir grev sırasında dört yunus, bakıcıları dışında herhangi birisinden yiyecek almayı reddettiklerinden ölür. Ölümlerin resmi sebepleri arasında, adrenal yorgunluğu, stres, açlık, susuz kalma ve aşırı zayıflama var. Montreal Aquarium | 1984 Kasım Orka: Kandu V (2. olay) Dişi Kandu, canlı bir performans sırasında antrenörü Georgia Jones’un bacaklarını yakalar, ancak antrenörü yaralamadan serbest bırakır. (5) SeaWorld- San Diego /AZA / AMMPA | 1986 Kasım Orka: Kandu V (3. olay) Dişi Kandu antrenör Mark Beeler’i canlı performans sırasında duvara sıkıştırır. (5) SeaWorld- San Diego /AZA / AMMPA |
| 1978 Mayıs Orka: Orky II (2. olay) On yaşındaki erkek Orky II, antrenör Jill Stratton’u havuzun dibinde sıkıştırır ve onu on dört dakika suyun altında tutar. Stratton neredeyse boğulur. (4) Marineland of the Pacific / Kapandı | 1984 Şubat Orka: Kandu V Yedi yaşındaki dişi Kandu V, canlı bir performans sırasında antrenör Joanne Hay’i ağzına alır ve duvara sıkıştırır. (3) SeaWorld- San Diego /AZA/ | 1984 Kasım İki orka, performans sırasında antrenör Bud Krames’i bacaklarından yakalayıp cam istinat duvarına sıkıştırır. (5) SeaWorld- San Diego /AZA/ AMMPA | 1987 Mart Orka: Shamu, Kandu V (4. olay) Altı tonluk orka, antrenör Jonathan Smith’i yakalar ve havuzun dibine sürükler. Antrenör, kanlar içinde yüzeye çıktığında ikinci bir balina üzerine atlar. Her iki balina, antrenörü suyun altına sürüklemeye devam eder. Smith yırtık bir böbrek, karaciğerinde yarıklar ve şiddetli kesiklerle kurtulur. SeaWorld- San Diego /AZA / AMMPA |
1987’de dört aylık bir dönemde 14 antrenör SeaWorld San Diego’da hayvanlar tarafından yaralanır. Antrenörlere altı ay orka havuzlarına girmemeleri talimatı verilir. Başkan dahil üç SeaWorld görevlisi Aralık’ta işten atılır. (5)
Kasım 1987
Orka: Orky II (3. olay)
Beş tonluk erkek Orky, bir performans sırasında antrenörü John Sillick’in üzerine yıkılır. Sillick her iki kalçasında, pelvisinde, kaburgalarında ve bacaklarındaki şiddetli kırıklarla ölümden döner. On dört ayda altı rekonstrüktif ameliyattan sonra Sillick sınırlı faaliyetle yürüyebilir. (3)
SeaWorld- San Diego /AZA/ AMMPA
1989 ile 1994 arasında Ulusal Deniz Balık Çiftlikleri Servisi (NMFS) “Swim with the Dolphin” (Yunuslarla Yüzme) programına katılan insanlardan bir düzineden fazlasının yaralanma raporlarını alır. Bunlar; göğüs kafesi kırığından kol kırıklarına, yarıklardan şiddetli şoklara kadar oldukça çeşitlidir. Kırık kemikler, “kaza eseri çarpışma sonucu” olarak tanımlanır.
1987 – 1990 arasında Ocean World’e karşı çok sayıda şikâyet mektubu raporlanarak USDA’ya iletilir. Bu şikayetler arasında, üç yunusun bahçe havuzu büyüklüğünde ufacık bir havuzda tutulduğuna, yunusların boyalı bir havuzda yüzmeye zorlandığına ve aşırı klorlu suyun yunusların derilerine zarar verdiğine dair şikayetler de vardır.
| 1987 Haziran Orka: Kandu V (5. olay) Üç tonluk orka Kandu, bir prova sırasında antrenör Joanne Weber’in üzerine çıkar. Weber, boynunda çatlayan bir kemiğe bağlı olarak kalıcı kafa hareketi kaybından mustarip olur. (3) SeaWorld- San Diego /AZA / AMMPA |
| 1989 Nisan Orka: Nootka IV Altı yaşındaki dişi Nootka IV, orkanın dilini kaşımaya teşebbüs eden antrenör Henriette Huber’in elini ısırır ve onu havuza sürükler. Huber kurtarılır ve yarıklarına dikiş atılır. Huber, ‘güvenli olmayan koşullar’ yüzünden işini bırakır. (6) Sealand of Pacific- Victoria, BC / Kapandı |
| 1989 Orka: Nootka IV (2. olay) Nootka, bir ziyaretçinin orka havuzuna düşen fotoğraf makinesini almaya teşebbüs eden baş antrenör Steve Huxter’ı bacağından havuza çeker. Huxter personel tarafından kurtarılır. (6) Sealand of Pacific- Victoria, BC / Kapandı |
1989 Ağustos
Orka: Kandu V (6. olay)
Kandu V, bir gösteri sırasında bir başka orkaya saldırır, ıskalar ve duvara çarpar. Çarpma, çenesinin yakınında bir atardamarı koparır ve aşırı derecede kanamaya sebep olur. 45 dakika süren aşırı kanama sonrasında Kandu V ölür. (7) SeaWorld- San Diego /AZA /AMMPA
1991 Şubat
Orka: Tilikum, Haida, Nootka IV (3. olay)
Antrenör Keltie Byrne kayar ve dalgıç kıyafeti olmadan orkaların havuzuna düşer. Üç orka, boğulana kadar onu havuzun içinde sürükler. Kurtarma ekibinin cesedi çıkarmaları saatlerini alır. Ölümü, 1987’de yaralanan üç antrenörü (Smith, Weber ve Sillick) dava açmaya sevk eder. Üçü de medyada konuşmama emriyle mahkeme dışında davaları sonuçlandırır. (3) Sealand of Pacific- Victoria, BC / Kapandı
| 1991 Orka: Kahana Dişi orka Kahana, havuz duvarına çarptıktan sonra ölür. Birden çok kafatası kırığı, beyin çürükleri ve şiddetli kanamaya uğramıştır. (3) SeaWorld- San Antonia /AZA /AMMPA | 1992 Mart Orka: Samoa 13 yaşında genç dişi, SeaWorld tesisinde ölür. Ölümünden önceki aylarda Samoa, garip bir şekilde tekrarlayan hareketler yaparken, kendini havaya fırlatıp havuzun yanındaki sert yüzeye düşerken görülmüştür. SeaWorld personeli, onun bu davranışlarına asla tanık olmadıklarını iddia etmektedirler. (3) SeaWorld –San Antonio /AZA /AMMPA |
| 1991 Ağustos 29 yıllık Sealand of Pacific, antrenör Keltie Byrne’in ölümünden sonra kapanır. Byrne’in ölümünden sorumlu iki orka Tilikum ve Nootka IV, SeaWorld Orlando’ya gönderilir. Haida ve yavrusu ise SeaWorld San Antonio’ya satılır. (6) Sealand of Pacific- Victoria, BC / Kapandı | 1992 Haziran USDA hayvanlara kötü muamele yüzünden Ocean World’e iki hafta kapatma ve 20,000 $ para cezası verir. USDA, 1987’den beri şikayetler almasına rağmen ancak 1991 yılının Ağustos ayında park aleyhinde dava açar, tematik deniz parklarının yetersiz yasal düzenlemeleri ve yönetimi ile ilgili suçlamalar artar. (8) |
1992 Haziran
Yunus: Pepper
27 yaşında bir yunusun, yeni bir havuza taşınırken görevlilerin onu düşürmesi sonucu omurgasında kırıklar oluşur. Park, Pepper’ın debelenip iplere dolandığını ve yunusun kendi kendini yaraladığını söyler. Pepper bir
daha asla performans sergilemez. (9) Ocean World- Fort Lauderdale / Kapandı
1994 Eylül
Ocean World, kar kaybı ve hayvanlara kötü muamele etmesiyle ilgili kötü ünü nedeniyle kapanır. (10)
Tutsak Yunus Ölümleri
Miami, FL
Resmi olarak kaydı tutulmaya başlandığından beri, Miami Seaquarium’da salmonella, toksik hepatit, akut kanama, menenjit ve başka sebeplerden 62 yunus hayatını kaybetti. Daha şiddetli ölümler arasında 1975’de 1 aylık yunusun ‘hareket sırasında şok’a bağlı olarak ve 2001’de 10 yaşında bir yunusun ‘sarsıntılı beyin kökü darbesi’nden ölümü yer almaktadır.
Hawaii
Hawaii’deki Sea Life Park’ta kötü beslenme, gıda zehirlenmesi, zayıflama ve en yakın tarihli olarak ‘gelişim bozukluğu’ ölüm sebepleri olarak anıldı.
San Diego, CA
Son 25 yılda zatürre, SeaWorld parklarında 24 afalina türü yunusu öldürdü. Zatüreye bağlı ölümlerin on biri- neredeyse yarısı- SeaWorld’ün San Diego parkında gerçekleşti.
Gulfport, MS
Gulfport, MS’deki Marine Life Oceanarium’da 37 yunus zatüreden öldü. En yakın tarihli iki yunus ölümü rapor edilmedi. Park, daha sonra Katrina Kasırgasında yıkıldı.
San Antonio, TX
Deniz Memelileri Envanteri Raporu’na (Marine Mammal Inventory Report) göre toplam 53 tutsak orka öldü. Bunlardan 22’si – yaklaşık yarısı- son 24 yılda SeaWorld parklarında öldü. San Antonio tesislerinde ölen orkalar, parka geldikten sonra ortalama 9 yıl yaşadılar; doğal yaşam ortamında dişi katil balinaların ortalama yaşam süresi 50 yıl, maksimum yaşam süresi tahminen 80-90 yıl. Tutsak doğmuş yunuslar ise yalnızca ortalama dört yıl yaşadılar. Yabanda yunusların yaşam süresi erkekler için 40-45 yıl ve dişiler için 50 yıldan fazla. Toplamda altı orka, 12 yunus ve 11 beyaz balina SeaWorld’ün San Antonio parkında öldü.
Avustralya
Avustralya’da Sea World Enterprises’da 16 yunus çoklu omurilik kırıkları, bağırsak bükülmesi, kalp ve meme apseleri, kanama, kavga sırasında yaralanma, ‘çalışma stresi’ ve şiddetli kansızlık gibi çeşitli sebeplerden öldü.
İsveç
İsveç’teki Kolmardens Djupark AB, 1990’larda şok edici birçok yunus ölümünden sorumlu. 1989’da ve 1991’de iki haftalık yunuslar farklı olaylarda şiddetli kanamadan öldü; ölümlerden birisi, havuz duvarına çarpma sonucunda gerçekleşti. Üçüncü travmatik kafa yaralanması sonucu, 1995’te iki haftalık bir erkek öldü. 1991’de yine 9 yaşında sağlıklı bir dişi aşırı zorlamadan öldü.
Hong Kong
Hong Kong’daki Ocean Park Corporation, himayesindeki 29 yunusun ölümünden sorumludur. Üç ölümün nedeni, viral hepatit A’dır. Bir yunus da yabancı bir obje yuttuğu için ölmüştür.
1995 Temmuz
Orka: Splash
6 yaşındaki erkek Splash çok hızlı bir şekilde havuz kapısına yüzdükten sonra yaralanır. Eti menteşeye takılır ve çenesinden dudağına kadar büyük bir yarık açılır. Splash havuzun dibine battığında, Orkid ve Kasatka adındaki iki orka, onu destekleyerek yüzeye çıkarırlar. Böylece antrenörler gelene kadar nefes almayı sürdürebilir. (13) SeaWorld- San Diego /AZA /AMMPA
1998 Kasım
Orka: Sumar
Altı aylıkken bir gösteri sırasında Sumar’a annesi Taima saldırır. Ona kuyruğuyla vurur ve daha sonra yavruyu antrenör platformuna çarparak iter. Burada Sumar’ı sıkıştırmaya ve ısırmaya devam eder. Konuklar tesisten dışarı çıkarılır. Anne ve yavru, olaydan sonra kalıcı bir şekilde birbirlerinden ayrılırlar.
SeaWorld- Orlando /AZA/ AMMPA
1999 Temmuz
Orka: Kasatka
22 yaşındaki dişi Kasatka, bir gösteri sırasında antrenörü Kenneth Peters’a karşı saldırganlaşır, onu bacağından yakalar ve havuza atmaya teşebbüs eder. SeaWorld sözcüsü Darla Davis, “bir balinanın antrenörü ısırması alışılmadık bir şey olsa da, Kasatka, bölmesinde baskın bir balina ve kesinlikle diğerlerinden daha saldırgan olacak” diyor. (Bazı kaynaklar Kasatka’nın davranışının, kızından ayrılmış olmasının sonucu olduğunu söylüyor.) (13, 14) SeaWorld- San Diego /AZA/ AMMPA
1999 Temmuz
Orka: Tilikum (2. olay)
6 Temmuz 1999 sabahında halktan biri SeaWorld Orlando’daki orkaların bölmesinde ölü bulundu. 27 yaşındaki Daniel Dukes’in cesedi çıplaktır ve erkek orka Tilikum’un sırtındadır. 5 tonluk 14 yaşındaki erkek orka, esaret altındaki en büyük orkadır ve Sealand’deyken 1991 yılında başka bir ölüme daha bulaşmıştır.
Otopsi raporu Dukes’ün soğuk suda boğulduktan sonra kasığından ısırıldığını gösterir. Duke’ün ebeveynleri başlangıçta SeaWorld aleyhine birkaç milyon dolarlık dava açar. Avukat Patricia Sigman, SeaWorld’ün yasal olarak sorumlu olduğunu iddia etmektedir çünkü orkayı insan-sever ve ‘kucaklanabilir pelüş hayvan’ gibi tanıtmıştır. Aslında ‘aşırı derecede tehlikeli’ olduğu halde bu balina hakkında doğru olmayan bir intiba uyandırıldığını söylemektedir. SeaWorld- Orlando /AZA /AMMPA
2002
Inside Edition’dan Nancy Glass, sıçrayıp üzerine düşen 250 kiloluk bir yunus tarafından sıkıştırılır. Glass, kalıcı kısmı işitme kaybı ve boyun yaralanmasından mustarip olur. (15, 16)
Blue Lagoon Island- Nassau
2002 Temmuz
Orkalar: Splash (2. olay), Orkid
İki orka, 28 yaşındaki bir antrenörü havuza sürükler. Antrenörün kolu kırılır. (5) SeaWorld- San Diego /AZA/ AMMPA
2006 Kasım Orka: Kasatka (Aynı antrenörle 2. olay)
Bir gösteri sırasında antrenör Kenneth Peters 7,000 poundluk dişi Kasatka tarafından havaya fırlatılır. OSHA’nın resmi raporuna göre Kasatka, Peters’i ayaklarından yakalar, suyun altına sürükler ve bir dakika boyunca şiddetle sallar. Peters yüzeye çıktığında tekrar sıkıştırılır ve havuzun dibine sürüklenir. Burada Kasatka, Peters gevşeyene kadar ona yaslanır. Peters, yalnızca vücudundaki delikler ve kırık bir ayakla hayatta kalmayı başarır. OSHA’nın müfettişi ‘tutsak orkalarla yüzmek tehlikelidir ve kişi daha ölmediyse bunun olması an meselesidir,’ diye yazıyor. OSHA, müfettişin, üstlenmesi gereken rolün dışına çıktığı gerekçesiyle daha sonra raporu iptal eder. (5, 20) SeaWorld –San Diego /AZA /AMMPA
2004 Temmuz
Orka: Ky
12 yaşındaki erkek orka Ky, antrenörü Steve Aibel’e bir gösteri sırasında saldırır, karın üstü üzerine atlar ve havuzun çıkış rampasıyla Aibel arasına yerleşir. Bu saldırı, Aibel kurtarılana kadar birkaç dakika sürer. (17) SeaWorld- San Antonio /AZA /AMMPA
Amerikan Deniz Memelileri Komisyonu (US Marine Mammal Commission) tarafından 2004’te UCLA’ya yaptırılan bir deniz memelileri araştırmasına göre; deniz memelileriyle çalışanların yarısından fazlası hayvanlar tarafından yaralanmıştır. Yaralanmaların üçte birinden fazlası, “şiddetli- derin yaralar”, “kırıklar” veya “dikiş gerektirir” şeklinde sınıflandırılmıştır.
2007
Esaret altında dünyaya gelen 11 yaşındaki yunus, akut hemorajin nedeniyle öldü. SeaWorld- Orlando /AZA /AMMPA
2007 Nisan
Orka: Orkid (3. olay)
Orkid, sonogram alınırken antrenörünü alçak bir duvardan iter. Antrenör ufak bir yara alır. SeaWorld- San Diego /AZA /AMMPA
2007 Ekim
Orka: Tekoa
Tekoa, prova sırasında antrenör Claudia Vollhardt’ın üzerine atlar ve onu
havuzun dibine sürükler. Volhardt’ın sağ akciğeri yaralanır ve kolu iki yerinden kırılır. (22) Loro Parque- Kanarya Adaları, İspanya /EAAM
2008 Ocak
Yunus: Annie
Annie isimli 11 yaşındaki afalina türü yunus, “Yunuslarla Yüzme” gösterisinde çubuğun üzerinden atlamaya giriştiğinde, üç ziyaretçinin üzerine düşer. Üçü de yaralanır ve bir kadın hastaneye kaldırılır. (23)
Dolphin Academy- Curacao, Hollanda Antilleri /EAAM
2008 Ocak
Orka: Halyn
San Antonio’da doğan 2 yaşındaki orka, herpes virüsünün sebep olduğu bir
beyin iltihabı olan “akut nekrotizan ansefalit” nedeniyle ölür. (11, 12)
SeaWorld- San Antonio /AZA /AMMPA
2008 Nisan
Okyanustan yakalanmış bir yunus, esaret altına girdikten yalnızca dört saat
sonra travmatik boyun omurga kırığından ölür. SeaWorld- Orlando /AZA /AMMPA
2008 Nisan
Yunus: Sharky
Dişi yunus Sharky, bir gösteri sırasında bir başka yunusla havada çarpışır. Sharky hemen sonrasında travmatik kafa yaralanmaları nedeniyle ölür. Diğer yunus Tyler veteriner gözetimine alınır. (24, 25) Discovery Cove – Orlando / AMMPA
2008 Eylül
Orka: Freya
Yirmi altı yaşındaki dişi Freya, bir gösteri sırasında antrenörünü
suyun altına çeker ve iter. Marineland- Antibes, Fransa
2008 Eylül
Orka: Ku
Tutsak doğan dişi orka Ku, 23 Temmuz’da yemek yemeyi bırakır. İki ay sonra cesedi havuzunun dibinde bulunur, derisi herpes virüsünden iltihaplanmıştır. (26) Nagoya Port Aquarium
Aralık
Orka: Keto
Kıdemli antrenör Alexis Martinez, SeaWorld tarafından parka kiralanan 14 yaşındaki erkek orka Keto ile bir Noel gösterisinin provasını yaparken öldürülür. Diğer antrenörler onu kurtaramadan Martinez orka
tarafından sıkıştırılı ve boğulur; birkaç dakika suyun altında bilinçsiz kalır. Otopsi yapılmamıştır veya açıklanmamıştır. Loro Parque – Kanarya Adaları, İspanya / EAAM
2010 Şubat
Orka: Tilikum (3. olay)
Shamu Stadyumu’ndaki bir gösteri sırasında Tilikum, antrenörü Dawn Brancheau’yu ağzıyla yakalar ve suyun altında sürükler. Brancheau’nun kurtulma çabalarına karşın Tilikum tekrar tekrar üzerine atlar, şiddetle sarsar ve yüzeye çıkmasını engeller. Saldırı 30 dakika sürer. Tilikum sonunda Brancheau’yu serbest bıraktığında, kurtarma ekibi parçalanan kolu geri almak için yeniden suya girer. SeaWorld parklarında hayvan terbiyeciliği şefi olan Chuck Tompkins, “Tilikum’un büyüklüğü ve önceki iki ölüm olayına karışmış olması nedeniyle antrenörlerin onunla birlikte suya girmemeleri gerekirdi” diye doğrulamıştır. (5, 27) SeaWorld- Orlando /AZA / AMMPA
KAYNAKLAR
- Don C. Reed, Notes from an Underwater Z 1. oo, Dial Press, 1981, p. 250
- Edward R. Riciuti, Killers of the Sea, New York, Walker & Co., 1973, pp. 232-233
- Candace Calloway Whiting. March 2, 2010. The Life of a Trained Whale. http://blog.seattlepi.com/candacewhiting/
archives/196262.asp - Cathleen Decker, Trainer Leaves Hospital, Isn’t Angry with Whale, Los Angeles Times, May 1978.
- Mike Lee, SeaWorld San Diego suspends Shamu show, San Diego Union-Tribune, February 24, 2010. http://www.
signonsandiego.com/news/2010/feb/24/seaworld-san-diego-suspends-shamu-show-after/ - Jason Hribal. The Struggle of Nootka and Tilikum. February 25, 2010. http://www.counterpunch.org/hribal02252010.html
- Wikipedia, List of Captive Orcas. http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_captive_orcas
- Ocean World Getting Off Too Easy, Sun Sentinel. June 15, 1992.
- Tao Woolfe, Dolphin Dropped At Park Injury During Shutdown Riles Ocean World Critics, Sun Sentinel. July 11, 1992.
http://articles.sun-sentinel.com/1992-07-11/news/9202190035_1_ocean-world-animal- abuse-dolphin - Tao Wolfe, A Farewell Salute, Ocean World Says Goodbye With A Lot Of Fin Fare, Sun Sentinel. September 1, 1994. http://articles.sun-sentinel.com/1994-09-01/news/9409010150_1_ocean-world-dolphins- sea-lions
- SunSentinel.com. Database: US Marine Mammal Envantory http://www.sun- sentinel.com/sfl-marine-mammal-database,0,5047535.htmlstory database,0,5047535.htmlstory
- Jeffrey Wright, So wrong, but thanks for all the fish, A SeaWorld Ethics primer, San Antonio Current. April 14, 2010. http://www.sacurrent.com/columns/story.asp?id=71101
- http://www.orca-spirit.co.uk/1187.html
- Killer whales: Other Sea World attacks, Orlando Sentinel, February 27, 2010.
- Ex-TV Host Sues Over Injuries Caused by Dolphin at Resort, Associated Press. December 14, 2002. http://news.google.com/newspapers?nid=1955&dat=20021212&id=NPohAAAAIBAJ&s jid=E6MFAAAAIBAJ&pg=4833,8940474
- Nancy Glass Snyder v. Dolphin Encounters Limited, Treasure Cay Services, Inc., and Liberty Travel Inc. December 10, 2002. http://www.paed.uscourts.gov/documents/opinions/02D0853P.pdf
- SeaWorld San Antonio Killer Whale Trainer Has Close Call, KSAT San Antonio, July 27, 2004; Video.
- Local 10 News. October 7, 2004. Man Injured By Dolphin After Jumping Into Tank.
- Naomi A. Rose, E.C.M. Parsons, and Richard Farinato, Humane Society of the United States, World Society for the Protection of Animals, The Case Against Marine Mammals in Captivity, Fourth Edition. May 2009. http://www.hsus.org/web- files/PDF/MarMamCptvtyBklt.pdf
- Donna Leinwand, USA Today, Orcas and trainers under OSHA scrutiny. April 15, 2010. http://www.usatoday.com/news/nation/2010-04-14-animal-attacks-inside_N.htm
- Terry Rodgers, Marine park cited after whale attack, San Diego Union-Tribune, March 4, 2007; Video.
- Trainer attacked by killer whale at Loro Parque theme park on Tenerife, Typically Spanish, October 7, 2007. http://www.typicallyspanish.com/news/publish/article_12890.shtml
- http://www.liveleak.com/view?i=7fa_1199791589
- http://www.wspa.org.uk/latestnews/2008/dyingtoentertain.aspx
- WESH News – Orlando, Dolphin Collision Investigated At SeaWorld, April 28, 2008; Video. http://www.wesh.com/news/16027272/detail.html
- Mainichi Daily News, September 20, 2008. http://mdn.mainichi.jp/photospecials/graph/080920ku/
- Andy Soltis, 30-minute nightmare in orca’s death grip, New York Post, March 3, 2010. http://www.nypost.com/p/news/national/minute_nightmare_1UTMC4qtQWbGCJXPzDatzJ
Kaynak: The Dangers of Marine Mammals in Captivity & OPS
Türkçe çeviri: Damla Serdengeçti & Yaprak Arda & Yunuslara Özgürlük Platformu
Kazalarla ilgili daha detaylı bilgi ve kazalara ait videoların bir bölümü, hem “Kaynaklar” bölümünde, hem de Facebook sayfamızdaki “Yunus Parklarındaki Kaza ve Ölümlerin Kronolojisi” adlı fotoğraf albümünde görülebilir. Ancak videoların büyük çoğunluğu, üzücü ve rahatsız edici görüntüler içermektedir.